De magnetiserende aantrekkingskracht van Milosevic

Achter de diplomatieke schermen van het Daytonakkoord

In bepaalde opzichten was de aanwezigheid van Milosovic in Dayton volkomen ongepast. Milosevic was de president van Servië, een van de twee deelrepublieken van Joegoslavië. Noch Joegoslavië, noch Servië was echter officieel bij de oorlog in Bosnië betrokken. Milosevic heeft zelfs herhaaldelijk ontkend dat Servische troepen deelnamen aan de strijd in Bosnië, hoewel niemand hem geloofde.

De werkelijke leiders van de Bosnische Serviërs waren Radovan Karadzic en generaal Mladic. Maar deze twee mannen waren aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden en konden dus niet op Amerikaanse bodem worden toegelaten. Bij een vergadering in Servië had Richard Holbrooke generaal Mladic beledigd door te weigeren met hem aan dezelfde tafel te eten. Holbrooke had er echter blijkbaar geen moeite mee om samen met Milosevic te eten en te drinken, terwijl deze toch generaal Mladic had uitgekozen als bevelhebber van het Bosnisch-Servische leger en Radovan Karadzic van de politieke en militaire middelen had voorzien om de Bosnisch-Servische republiek op te zetten. (...)

Waarom werd Milosevic dan in 1995 als een internationale staatsman gehuldigd, terwijl de details van de oorlogen tussen 1991 en 1995 en de omvang van zijn rol daarin zorgvuldig waren gedocumenteerd, zeker ook door de Amerikaanse inlichtingendiensten? (...)

Ethiek en Realpolitik vormen een smerige combinatie, vooral wanneer mannen voor God willen spelen en het lot van hele naties willen bepalen.

Als Milosevic een oorlogsmisdadiger was, dan gold dat ook voor [de Kroatische, red.] president Tudjman. Onder Tudjman hadden de Bosnische Kroaten een netwerk van concentratiekampen opgezet en een etnische zuivering onder moslims doorgevoerd. Nog maar drie maanden daarvoor had het Kroatische leger systematisch tweehonderdduizend Servische vluchtelingen verdreven uit Krajina, dat Kroatië via de Operaties Flash en Storm had heroverd. Functionarissen bij het Joegoslaviëtribunaal bevestigen dat ook Tudjman zou zijn aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, als hij nog in leven was geweest. In Dayton bevond Milosevic zich dus in ieder geval in goed gezelschap (...).

De goede persoonlijke verstandhouding tussen Milosevic en de Amerikanen, vooral Richard Holbrooke, speelde een belangrijke rol in de afronding van de Daytonakkoorden. Waarschijnlijk was hij van de drie leiders het populairst. Franjo Tudjman werd beschouwd als een zenuwachtige zeurkous (...). Ilija Izetbegovic [Bosnische leider, red.] was stug en onverzoenlijk. Zijn strenge gelaatsuitdrukking was een morele reprimande aan het adres van de westerse leiders die lijdzaam hadden toegekeken hoe Bosnië was vernietigd. Hij bezorgde iedereen een onaangenaam schuldgevoel.

Milosevic pakte het handiger aan. (...) Hij toonde zo veel mogelijk van zijn menselijke kant en gedroeg zich als een bruisende, rondborstige Serviër, niet als een sinistere fanaticus zoals generaal Mladic (...). Dit was een slimme zet, aangezien er wat morele bedenkingen bestonden over het voeren van onderhandelingen met een man die door velen de 'Slager van de Balkan' werd genoemd.

Zijn tactiek wierp vruchten af. (... ) Zoals Tibor Varady, voormalig Joegoslavisch minister van Justitie had opgemerkt, oefende Milosevic op veel diplomaten een magnetiserende aantrekkingskracht uit. (...) Milosovic was zich goed bewust van de rivaliteit en de wederzijdse spanningen tussen de Amerikanen en de Europeanen, en hij wist hen tegen elkaar uit te spelen. Hij koos daarvoor een verrassend, maar effectief wapen: humor. 'Volgens de Amerikanen vond hij het verschrikkelijk leuk om Carl Bildt [in 1995 benoemd tot speciaal gezant van de EU in Bosnië] en zijn Zweedse accent na te doen.' (...)

Milosevic was als glorieuze overwinnaar teruggekeerd van de ondertekening van de Daytonakkoorden. Mira, Marko en Marija [zijn vrouw en kinderen, red.] stonden hem op het vliegveld van Belgrado op te wachten, samen met hordes verslaggevers en cameralieden. Milosevic had gezegevierd: hij had de Bosnische Serviërs in het gareel gebracht, maar ook de nationalisten te vriend gehouden, omdat hij had weten te bewerkstelligen dat Republika Sprska, gesticht op basis van terreur en etnische zuiveringen, nu erkend was als een van de samenstellende entiteiten van Bosnië. (...)

De diplomatieke cavalerie van de Verenigde Staten had Milosevic' huid gered. Nog geen drie jaar later zouden de Albanezen in Kosovo daarvoor de prijs betalen.

Fragmenten uit Slobodan Milosovic: een biografie van Adam LeBor (2002), vertaald door Fred Hendriks (496p.), fragmenten p. 329-333, 324-225, 333, 317